سیمای خورشید

من کیستم کبوتر بی آشیانه‌ات
محتاج دستهای تو و آب و دانه‌ات
نامت بزرگ مثل بلندای کهکشان
هشت آسمان نشسته به ایوان خانه‌ات
از کوچه باغهای نشابور رد شدی
با کوله باری از غم غربت به شانه‌ات
دل در مدینه عاشق روی تو شد ولی
از کوچه‌های توس گرفتم نشانه‌ات
تو استوار بودی و بشکوه مثل کوه
اما دریغ از تب تند زمانه‌ات
دست من و ضریح نگاه غریب تو
امشب گرفته باز هم این دل بهانه‌ات 

بر این کویر پریشانی، ببار آیت رحمانی
ببار تا که بروید گل، از این کویر پریشانی
تو آن بهار دل‌انگیزی که در کلام نمی‌گنجی
تو آن درخت شکوفایی، همیشه گرم گل‌افشانی
ببار رحمت سبزت را به ما که خسته پاییزیم
به ما که داغ غمت را سرخ، نهاده‌ایم به پیشانی
فرشتگان خدا اینجا به پای بوس تو می‌آیند
کبوتران حرم اما به شوق گریه پنهانی
من آهوانه به درگاه تو سر نهاده‌ام ای مولا!
میان این همه بی‌مهری مرا به خویش نمی‌خوانی؟
ز اشک و عاطفه لبریزم، به شعر و عشق و غزل دلخوش
مرا به شعر ببخش آقا! به این ترانه بارانی

یا رضا(ع)

یا ضامن آهو

یا ابالحسن

یا علی بن موسی الرضا

التماس دعا

ولادت امام رضا(ع) مبارک باد

واژه «عید» از ریشه عود گرفته شده ‏و به معناى بازگشت است، و واژه «فطر» ازفطرت‏ گرفته شده و به معناى سرشت است. بنابراین عید فطر؛ یعنى بازگشت‏ به فطرت و سرشت.

بازگشت ازاین نظر که آیا رابطه ما با فطرت پاک انسانى به طورصحیح برقراراست‏ یا نه؟ آیا آن اعماق روح و فطرت پاکى که خداوند به ما داده و براثرحجاب‏هاى ‏جهل، انحراف و گناه، زنگار بر رویش نشسته، درکلاس ماه رمضان زنگارها زدوده‏ شده‏اند یا نه؟ که اگر چنین است ‏باید ابتداى نجات وآغاز پیروزى برطاغوت نفس را در نماز عید فطراعلام بدارند و جشن بگیرند. به عنوان این که: آن چه را در ماه‏ رمضان آموخته‏اند و در راه خودسازى و بهسازى به کار برده‏اند ابراز بدارند، با کلمات و حرکات، بلکه درقلب و درون، با تمام وجود و احساس، و با شعارآمیخته با شعوروفریاد برون و درون که: «الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر ولله الحمد والحمدلله على ما هدانا وله الشکرعلى ما اولانا؛ خدا بزرگتراز آن است که توصیف ‏گردد. آرى چنین است، معبودى جزخداى یکتا و بى‏همتا نیست، وخدا بزرگترازآن ‏است که وصف شود، حمد و سپاس اختصاص به ذات پاک خدا دارد به خاطرآن که ما را درراستاى پاکسازى و بهسازى هدایت کرده، و شکراو را که جمعیت ما وامت ما را برترین جمعیت وامت قرار داده است.» رمضان اندک اندک پایان مى‏پذیرد، و به ‏انتهاى خود مى‏رسد، مسلمانان درمکتب رمضان و روزه، در پرتو آیات قرآن و نیایش‏ها وتقویت صبرواراده، پس از فراگیرى و آموزش به خودسازى پرداخته‏اند؛ اینک جشن ‏مى‏گیرند که درراه پردست‏اندازجهاد اکبر، با گام‏هاى استوارعبورکرده‏اند و به ‏مقصود رسیده‏اند. چرا که براى انسان بازگشت ‏به خویشتن، فرا رسیدن بهارمعنویت ‏است؛ مانند درختانى که پس ازگذران زمستان سرد ، به بهاررسیده‏اند و درمسیرحرکت قرار گرفته‏اند، به راستى چه عیدى شیرین‏تر وچه پیروزى‏اى شکوهمندتر از بازگشت ‏به خویشتن، و پیروزى برطاغوت نفس اماره؟ که فطرت را زیر پاى سهمگین خود منکوب کرده است.

چهارعید دراسلام به طوررسمى وجود دارد که عبارت‏اند از: عید قربان، عید غدیر، عید جمعه وعید فطر. عید قربان جشن ایثار و فداکارى است، و مسلمان دراین رابطه به خویشتن بازمى‏گردد که آیا به باطن و ماهیت چنین عیدى ‏رسیده است ‏یا نه. آن گونه که ابراهیم خلیل(ع) قهرمان توحید رسید، و حسین بن‏علىعلیهماالسلام آن را درکربلا تکمیل کرد. عید غدیر جشن ولایت و امامت است و انسان مسلمان‏ با ژرف‏اندیشى به خویشتن مى‏نگرد که آیا انتخاب او در مسئله بسیارمهم رهبرى، صحیح بوده است‏ یا نه؟ که دربینش اسلام ناب، مسئله بسیارعمیقى است، و از ارکان‏ زیربنایى نظام اسلام است، که اگراو نباشد هیچ یک ازمفاهیم اسلام، ارزش واصالت ‏خود را نمى‏توانند نشان دهند. عید جمعه بازگشت ‏به خویشتن است که نقش اساسى درپیشبرد اهداف، و وصول به مقصود دارد، و به راستى که برقرارى اتحاد و یک ‏رنگى وهمدلى مسلمانان، وسیعترین و ژرف ‏ترین برکات را براى آنها به ارمغان خواهد آورد.

ولى آیا مى‏دانید که اگرعید فطرت و خودسازى نباشد، عیدهاى دیگرتکمیل نخواهد شد. اگرچنین عیدى درزندگى انسان تحقق یابد همه روز، روزعید است؛ چنان‏ که ‏امیرمومنان على(ع) فرمود: «انما هوعید لمن قبل الله صیامه و شکر قیامه، وکل ‏یوم لا یعصى الله فیه فهو عید؛(1)امروزتنها عید کسانى است که روزه آنها درپیشگاه ‏خدا پذیرفته شود، و عبادت‏هاى شبانه آنها مورد پذیرش خداوند شده باشد، و هر روزى ‏که گناه نکنى روزعید تو است.» حضرت على(ع) این سخن را ازسرچشمه وحى گرفته‏ بود، چرا که وقتى خطبه رسول خدا(ص) را درمسجد پیرامون فضایل ماه رمضان شنید، ازآن حضرت پرسید: «بهترین کاردرماه رمضان چیست؟» پیامبر(ص) پاسخ داد: «الورع عن محارم الله عزوجل؛ (2)ورع و پرهیزکارى ازآن چه خداوند حرام نموده است ‏مى‏باشد؛ یعنى همان خودسازى و بازگشت ‏به فطرت پاک توحیدى‏.»

براى این که مسئله «بازگشت‏به فطرت‏» را که ماهیت‏  عید فطر را تبیین مى‏کند، بهتر بفهمیم و به اهمیت آن، بهتر و عمیق‏تر پى ببریم، مسئله عید و فطرت را به طورخلاصه ازدیدگاه قرآن، مورد بررسى قرار مى‏دهیم.

در قرآن مجید کلمه عید یک بار آمده، که دررابطه با حضرت عیسى(ع) و حواریون وشاگردان مخصوص اواست، به این ترتیب که: آن شاگردان مخصوص براى تکمیل ایمان خود به عیسى(ع) گفتند: «آیا پروردگار تو مى‏تواند غذایى ازآسمان (مائده) براى ما بفرستد؟» حضرت عیسى(ع) ازاین تقاضا که بوى شک و تردید مى‏داد، نگران شد و به‏ آنها فرمود:

«از خدا بترسید اگرایمان دارید.» ولى به زودى حضرت عیسى(ع) دریافت که‏ مقصود آنها مشاهده معجزه بزرگ از عیسى(ع) است، تا درپرتو دیدارآن، قلبشان پاک ‏وسرشارازاطمینان ویقین گردد، ازاین رو به خدا عرض کرد: «اللهم ربنا انزل‏علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لاولنا وآخرنا وآیه منک؛ (3) خداوندا!مائده‏اى ازآسمان برما بفرست تا عیدى براى اول و آخرما باشد و نشانه‏اى ازتو.»

و ازآن جا که روز نزول مائده روز بازگشت ‏به پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است، حضرت مسیح(ع) آن را «عید» نامیده است، ومطابق روایات چون‏«مائده‏» درروز یکشنبه نازل شده، مسیحیان این روز را مانند جمعه ما مسلمانان، روزعید مى‏دانند و تعطیل مى‏کنند. نتیجه این که درقرآن کلمه «عید» به عنوان تکمیل ایمان، و وصول به مرحله یقین که اساس خودسازى است، مطرح شده است.

بنابراین ما که پیرو قرآن هستیم، باید به مسئله عید به عنوان محور پاکسازى وبهسازى بنگریم. عید فطر وقتى براى ما عید واقعى است که درمسیرخودسازى، پیروزشده باشیم، و تحول عمیقى درما پدیدارشده باشد.

اما در مورد فطرت، باید توجه داشت که قرآن با صراحت، خداشناسى و دین را مسئله‏اى فطرى مى‏شمرد. آیات متعددى در قرآن به این مطلب دلالت دارد، ازجمله درآیه 30 روم مى‏خوانیم: «فاقم وجهک للدین حنیفا فطرة الله التى فطرالناس علیها لاتبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم؛ اى پیامبر! روى خود را متوجه آیین خالص ‏پروردگارکن، این فطرتى است که خداوند انسان‏ها را برآن آفریده، دگرگونى درآفرینش خدا نیست.» این آیه با صراحت، ‏بیان کننده آن است که دین اسلام بر اساس ‏فطرت و سرشت ونهاد انسان مى‏باشد، ودستورهاى آن، همه وهمه هماهنگ با درون ذات ‏وجود انسان است، واگرفطرت از دستبرد جهل، خرافات، تبلیغات غلط و تربیت‏هاى ‏ناسالم، محفوظ باشد، همان را مى‏خواهد که آیین ناب اسلام آن را مى‏خواهد، و خداوند آئینش را براساس نیازهاى فطرى بشرتدوین نموده است. و اگرانسان داراى فطرت ‏نخستین، به دور از حجاب‏ها و زنگارها باشد، بدون هیچ‏گونه تردید و دغدغه، راه‏ توحید ودستورهاى صحیح الهى را مى‏پسندد و برمى‏گزیند، معناى جهاد اکبر و مبارزه ‏بى‏امان با طاغوت نفس این است که پرده‏ها و حجاب‏ها و زنگارها را ازروى فطرت پاک‏ برداریم و آن را پیروى کنیم.

فطرت در تعبیرات دانشمندان بردوگونه است: فطرت عقل و فطرت دل.

فطرت عقل یعنى استدلال روشن عقلى، که انسان بعد ازرسیدن به کمال عقل با مشاهده نظام جهان و دقت دراسرارهستى، بى‏درنگ به این حقیقت منتقل مى‏شود که ‏محال است، این نظام واسرارشگفت‏انگیز معلول مبدئى فاقد عقل و شعور باشد و این‏«عقل فطرى‏» بدون نیاز به استاد ومعلم به مقصود مى‏رسد، ولى فطرت مفهوم دیگرى ‏نیز دارد که ازآن تعبیربه «فطرت دل‏» مى‏شود، که تفسیر فطرى بودن دین بااین ‏تعبیر، صحیح‏تر و مناسب‏تر به نظر مى‏رسد. و منظورازآن این است که انسان وقتى به ‏اعماق جانش مى‏نگرد، نورحق را مى‏بیند، وندایى را با گوش دل مى‏شنود، ندایى که‏او را به سوى مبدا علم و قدرت بى‏نظیر هستى دعوت مى‏کند، که گاهى ازآن تعبیر به‏«درک وجدانى‏» مى‏شود، مانند آن که وقتى انسان یک گل زیبا را مى‏بیند، بدون‏ مقدمه و استدلال به زیبایى آن پى مى‏برد و ازآن لذت مى‏برد. اینک پس ازاین بیان، ‏به اصل بحث‏ باز مى‏گردیم که «عید فطر» به معناى بازگشت ‏به فطرت است، یعنى ‏مساله جهاد اکبر وخودسازى درماه رمضان، انسان را به مقامى مى‏رساند که ‏پرده‏هاى جهل، هواپرستى وخرافات وهرگونه موانع ضد فطرت، ازسرراه فطرت‏ برداشته مى‏شود، و انسان مسلمان دراین هنگام به فط‏رت ناب خود که ازدرون ذات ‏وجودش مى‏جوشد بازمى‏گردد، همان فطرتى که آیینه صاف خدانما وحق نمااست؛ همان‏پیامبر باطن که اگر ازاسارت زنجیرهاى جهل و هواپرستى آزاد گردد، راهنماى کامل ‏و دقیق انسان به سوى کمالات است. و به طورروشن موجب سعادت انسان مى‏گردد.

هرگاه انسان در پرتو فیوضات و برکات ماه رمضان و عبادت روزه، به این درجه‏ رسید، به حقیقت مفهوم عید فطر رسیده است، وآغازماه رمضان درواقع براى او عید است و باید جشن پیروزى بگیرد، وگرنه هرگز براى او عید نخواهد بود.

جالب این که درآیه مذکور، دین«قیم‏» واستوارو به عبارت دیگرخالص و ناب، آن دینى است که با فطرت بى‏آلایش و سالم آمیخته شده باشد.

نکته قابل توجه این که شواهد زنده متعدد عینى وجود دارد که نشان ‏دهنده فطرى‏ بودن ایمان به حق است؛ مانند واقعیت‏هاى تاریخى که نشان مى‏دهد، درمیان هر ملتى ‏درهردوره‏اى اعتقاد به خداشناسى و مذهب وجود داشته است، چنان‏که شواهد باستان ‏شناسى وآثاروعلائم به جا مانده ازدوره‏هاى قبل ازتاریخ بیان کننده این ‏واقعیت است.

مطالعات روانى و اکتشافات روان‏کاوى درابعاد روح انسان نیزشاهد دیگرى برفطرى بودن اعتقادات دینى است، روان‏شناسان چهارتمایل عالى واصیل را به عنوان ‏ابعاد چهارگانه روح معرفى مى‏کنند که عبارت‏اند ازحس دانایى، حس زیبایى، حس‏نیکى، و حس مذهبى. که این خود نیز دریچه دیگرى برفطرى بودن دین است. (4)

شاهد دیگر برواقعیت فطرى بودن دین حق، «ناکامى تبلیغات ضد مذهبى‏» است، که‏ در همه جاى دنیا مشاهده مى‏شود، فروپاشى شوروى و کمونیسم درعصرحاضریکى ازنمونه‏هاى آن است. و هم چنین تجربیات شخصى در سختى‏ها ورنج‏ها شاهد دیگر برتوجه انسان به خواست ‏فطرت یعنى خداجویى و پناه آوردن به حق است، که درقرآن درآیات گوناگونى به این‏ مطلب اشاره شده است.

این بحث را با چند گفتار ازپیامبر(ص) وامامان معصوم(ع) پایان مى‏بریم:

در حدیث معروفى از پیامبراکرم(ص) مى‏خوانیم فرمود: «کل مولود یولد على‏الفطرة حتى لیکون ابواهما اللذان یهودانه و ینصرانه، (5)هرنوزادى برفطرت اسلام ودین خالى ازشرک آفریده شده است، و رنگ‏هایى همچون یهودیت و نصرانیت انحرافى است‏ که ازطریق پدرومادربه آنها انتقال مى‏یابد.» وامیرمومنان درضمن گفتارى ‏مى‏فرماید: «فبعث فیهم رسله، و واترالیهم انبیائه لتستادوهم میثاق فطرته، (6)خداوند رسولان خود را به سوى انسان‏ها فرستاد وانبیاى خود را یکى پس از دیگرى ‏ماموریت داد تا وفاى به پیمان فطرت را ازآنها مطالبه کند.» نتیجه این که‏ نباید فطرت را که همانند آیینه خدانما و حق‏جو، دردرون، ما را راهنمایى مى‏کند، وآیین حق را نشان مى‏دهد به باد فراموشى بسپاریم، بلکه باید در پرتو جهاد اکبر به ویژه درماه رمضان خود را به این مرحله برسانیم تا ازاین پیامبروچراغ ‏فروزان درون بهره‏مند گردیم.

 حجة‏الاسلام والمسلمین محمد محمدى اشتهاردى

پى‏نوشت‏ها:

2- شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، ج‏1، ص‏295.

3- مائده / آیه 114.

4- برای اطلاع بیشتربه کتاب «حس مذهبى یا بعد چهارم روح انسانى‏» ترجمه مهندس ‏بیانى رجوع نمایید.

5- علامه طبرسى، تفسیرجمع الجوامع، ذیل آیه 30 روم.

6- سید رضى، نهج البلاغه، خطبه اول.

فضائل مولای متقیان علی(ع)

جلوه گر شد بار دیگر طور سینا درغدیر           

زینت ازخم ولایت می به مینا درغدیر

می تراوید از دل صحرای سوزان بوی عشق      

موج می زد عطر انفاس مسیحا درغدیر

علی(ع) برگزیده محمد نیست بلکه منتخب خداست و پیامبر(ص) فقط ابلاغ گر پیام الهی نسبت به امامت اوست. و غدیر برنامه ای الهی است برای حیرت زدایی ازاذهان و اعمال امت درافق های تاریخ.

                        ***عید غدیر نوروز امید شیعیان است***